Getuigenis bevestigt klachten seksuele intimidatie Gentse professor

Gefotografeerd door Arthur Joos

Gefotografeerd door Arthur Joos

“Veegt UGent klachten over seksuele intimidatie onder de mat?” Zo kopte het onderzoeksartikel van Apache afgelopen vrijdag. Zij kwamen een klachtenreeks over machtsmisbruik en seksuele intimidatie op het spoor die volgens hen onder druk van Universiteit Gent richting vergetelheid werden geschoven: een verhaal dat onze redactie al sinds eind februari 2016 volgt. De UGent sprak de beschuldigingen geuit door Apache onmiddellijk met kracht tegen, en beweerde dat rector Anne De Paepe nog maar sinds april 2016 weet had van de beschuldigingen.

Rector wist al veel langer van de feiten

Een dag later kwam de rector al terug op haar woorden en beweerde ze dat ze al van januari 2016 weet had van problemen rond de professor in kwestie. Schamper kreeg echter inzage in e-mails die aantonen dat rector De Paepe al sinds september 2015 op de hoogte was van de kwestie. Anne De Paepe bevestigde dit formeel aan onze redactie: “Het klopt dat daar een aantal maanden zijn over gegaan, omdat men eerst die mensen heeft moeten overtuigen om te komen praten. Naar mijn aanvoelen is de situatie binnen die vakgroep ook al veel langer gaande dan het ogenblik waarop ik daarover ingelicht werd.” Op 9 oktober 2015 stuurde het secretariaat van de rector een uitnodiging naar twee voormalig medewerkers die hadden getuigd tegen professor Literatuurwetenschap Jürgen Pieters van de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, vakgroep Letterkunde, om hun verhaal bij de rector te doen. Eén van hen kreeg op 30 november 2015 na herhaaldelijk aandringen een e-mail van de directieassistente van de rector met de boodschap dat haar getuigenis voor de rector niet meer vereist is. Een pijnlijke afwijzing, volgens de persoon in kwestie. De bewering van Anne De Paepe dat ze alle getuigen zou gehoord hebben, klopt dus niet volgens onze getuige.

”Naar mijn aanvoelen is de situatie binnen die vakgroep al lang aan de gang” — De Paepe

De rector verdedigt zich in dezen rechtstreeks in hetzelfde gesprek met onze redactie: “Ik wist genoeg om te begrijpen waarover het ging. Uit de communicatie was het voor mij duidelijk dat er een zeer hoge drempel was om met ons te komen praten. Ik had voldoende informatie, en wilde dat meisje niet nog eens confronteren met de situatie. Ik was zelf enorm aangeslagen, gechoqueerd zelfs, en zou als vrouw in die situatie ook niet de energie hebben om daarover met eender wie te gaan praten. Ik heb met twee doctorandi contact opgenomen en er is één van die twee mensen langsgekomen. Die heeft haar hele verhaal gedaan en sprak de facto voor hen beiden.”

De naam van professor Pieters werd tot nu toe nog niet genoemd. Onze getuige bevestigde ons echter formeel dat het dossier rond deze professor draait – iets wat onze redactie ook door een ACOD-afgevaardigde, die het dossier opvolgt, én Bart Keunen, de ombudsman van de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte, waar professor Pieters actief is, werd bevestigd. Ook rector Anne De Paepe wond hier geen doekjes om: “Ik dacht, als dat waar is, dan kan dat toch niet zo blijven duren? Ik wou Jürgen Pieters zelf spreken, ik wou hem hiermee confronteren. Ik kreeg immers zeer gemengde reacties, ik hoorde ook heel wat positieve zaken: hij zou goed functioneren, een verstandig man zijn. De verhalen die ik hoorde waren boven alles gemengd.”

“Wat Jan Dumolyn in Apache beweert, staaf ik”, aldus onze getuige, “aan de vakgroep Letterkunde heerst een echte machocultuur waarin het normaal wordt gevonden dat professoren affaires hebben met doctorandi.” Ook Anne De Paepe bevestigde deze cultuur formeel aan Schamper: “We hebben nog een lange weg te gaan. Er is te lang een machocultuur geweest. We moeten durven praten. Ik probeer en wil daar verandering in brengen, maar dat is niet gemakkelijk.”

”We hebben nog een lange weg te gaan. Er heeft te lang een machocultuur geheerst.” — De Paepe

“Binnen de vakgroep is al jarenlang geweten dat Jürgen Pieters geregeld met de grenzen van het toelaatbare flirtte”, vervolgt onze getuige, “hij maakte er overigens ook geen geheim van. Het gebeurde geregeld dat hij openlijk met zijn veroveringen kwam pronken in onze lokalen. Natuurlijk gaat het hier over volwassen mensen, maar je kan je de vraag stellen in welke mate dergelijke affaires deontologisch, of zelfs ethisch correct zijn.”

Onze getuige schetst een onthutsend beeld van de vermoedelijke dynamiek binnen de vakgroep Letterkunde, waar een klein aantal mensen de feitelijke macht in handen heeft: “Wat je moet begrijpen is dat binnen zo’n vakgroep een kleine groep van vastbenoemde professoren kan bepalen wiens carrière succesvol wordt. Het begint al met de relatie tussen doctoraatsstudent en promotor: als doctoraatsstudent ben je zeer afhankelijk van de goede wil van jouw begeleidende promotor. Of je teksten worden nagelezen en worden gepubliceerd, of je je doctoraat kan verdedigen of niet … Alles hangt af van die promotor: het is een soort feodale patroon-cliëntrelatie. Zo’n relatie is de ideale voedingsbodem voor machtsmisbruik. Dat machtsmisbruik stopt overigens niet na het behalen van het doctoraat: wie daarna verder wil werken in de academische wereld, blijft afhankelijk van goodwill: vakgroepen beslissen bijvoorbeeld zelf over de inhoud van vacatureteksten, waardoor vooraf bepaald wordt of mensen al dan niet in aanmerking komen voor verdere benoemingen. Stel je even voor wat dit betekent voor mensen die hun hele leven in het teken hebben gesteld van een universitaire carrière.” Anne De Paepe wijst erop dat het probleem inderdaad wijder gaat dan enkel doctorandi: “Uit de verhalen die ik hoorde, blijkt dat het probleem van machtsmisbruik niet enkel doctoraatsstudenten trof, maar ook medewerkers.” Professor Pieters mag intussen volgens de rector overigens niet meer zonder begeleiding omgaan met zijn doctoraatsstudenten.

”De relatie promotor-doctoraatsstudent is een soort van feodale patroon-cliëntrelatie binnen die vakgroep.”

“Jarenlange manipulatieve verhoudingen met collega’s en medewerkers”

Zijn er dan geen structuren die dit soort misbruik kunnen aankaarten? Jawel, maar volgens onze getuige werken die niet, of moedigen ze net het stilzwijgen aan. Zo hebben facultaire ombudspersonen vaak een zwakke positie en weinig impact: “Er moet meer controle komen op de vakgroepen; sterkere ombudspersonen die ook reële macht en invloed hebben en duidelijkere, meer ernstige straflijnen dan er vandaag zijn.” Zolang er geen publieke formele klachten zijn, kunnen ombudspersonen geen maatregelen afdwingen en ze zijn er vooral op gericht om de zaken binnenskamers op te lossen. Dit wordt gestaafd door mailverkeer dat Schamper kon inkijken. Daarin toont de ombudsman van de vakgroep zich verontwaardigd over het stilzwijgen van de rector ten aanzien van een van de slachtoffers van Pieters, en heeft hij het over het publieke geheim van “jarenlange manipulatieve verhoudingen met collega’s en medewerkers”. Hij belooft in de e-mail de situatie nogmaals aan te kaarten bij de universitaire ombudspersoon en de rector. Hierna gebeurde er volgens onze bron echter geen verdere communicatie vanuit de UGent.

Anne De Paepe weerlegde in haar gesprek met Schamper deze bewering fel: “We onderzoeken met de Cel Sociaal Welzijn hoe we meldingen op niveau van de faculteiten kunnen verbeteren. Die drempel moet naar beneden, en we hebben meer meldpunten nodig in de vertrouwde omgeving.” Daarnaast stelde de rector dat, of er nu één ombudspersoon is, of vijf, de maatschappelijke drempel om over zo’n zaken te praten heel hoog blijft.

”Die drempel moet naar beneden, we hebben meer meldpunten nodig in een vertrouwde omgeving” — De Paepe

“Destijds ben ik daarom naar de overkoepelende universitaire ombudspersoon gestapt, zoals anderen ook gedaan hebben”, zet onze getuige uiteen. “De ombudspersoon heeft me toen op het hart gedrukt dat er twee mogelijkheden waren: ofwel kon ze mijn klacht noteren, zonder dat er verder iets mee gebeurde, ofwel kon ik een formele klacht neerleggen. Als ik dat laatste zou doen, zou er een lange procedure in gang gezet worden waarbij ik publiek moest getuigen en waarbij alle partijen zouden worden gehoord. Die ombudspersoon heeft me toen ook heel duidelijk gezegd: “Kijk, als je die piste volgt, moet je niet denken dat je hierna nog aan de universiteit kan werken. Je naam zal verbrand zijn.” Daarom heb ik beslist dit verhaal niet publiek te brengen. Zo’n publieke brandmerking voor slachtoffers maakt de drempel om een officiële procedure te starten bijzonder hoog. Daarnaast is het ook niet evident om met externe mensen te praten over dergelijke traumatische ervaring.”

”Je moet niet denken dat je hierna nog aan de universiteit kan werken. Je naam zal verbrand zijn.”

Tijdens het gesprek met onze redactie bevestigt rector De Paepe dat ze niet kan handelen omdat geen van de betrokkenen een officiële klacht heeft neergelegd: “Ik kan Pieters alleen vragen om een stap opzij te zetten. Het ligt buiten mijn bevoegdheid om hem daartoe te verplichten: dat kan alleen een rechtbank of een tuchtcommissie.”

Jürgen Pieters was zelf niet bereikbaar voor commentaar.