Loos alarm

Onlangs verschenen in verschillende kranten berichtjes over experimenten afgenomen in andere universiteiten van dit land die pijnlijk bleken te zijn voor de proefpersonen. Wij onderzochten of dit ook aan de Gentse Universiteit het geval was.

Geen zieltjesknijperij

Enkele professoren en verschillende hogerejaarsstudenten psychologie en pedagogie verschaften ons iets meer uitleg over het hoe en waarom van deze experimenten.

De experimenten nemen meestal de vorm aan van vragenlijsten rond bepaalde thema’s die de studenten, liefst zo eerlijk mogelijk, moeten beantwoorden. Dikwijls maken die experimenten deel uit van wetenschappelijk onderzoek naar de werking van didactische leer- en vormingsprocessen bij de studenten. Andere proeven maken deel uit van experimenteel onderzoek naar bijvoorbeeld het politiek bewustzijn onder de studenten. Voor alle duidelijkheid: het gaat hier niet om zieltjesknijperij. Evenmin is het een onderzoek naar de psychologische stabiliteit van de eerstejaarsstudenten. Bovendien worden de eerstejaarsstudenten niet beoordeeld of geanalyseerd op basis van deze experimenten. De proefpersonen kunnen kiezen tussen een twintigtal verschillende experimenten. Gevoelige thema’s kunnen dus vermeden worden. Het is inderdaad zo dat bij sommige proeven een kleine fysieke inspanning gevraagd wordt van de studenten. In een enkele test leidt dit tot een minimale, te verwaarlozen pijn. Zo experimenteerde men vorig jaar met warmteprikkels. Men ging de gevoeligheid van de vingertoppen voor warmteverschillen na in een van de testen. Op deze manier wou men een alternatief braillesysteem op basis van warmteprikkels ontwikkelen. Dit is een van de zeldzame voorbeelden van een pijnlijk experiment. Vooraf worden de studenten hiervoor gewaarschuwd, daarna kunnen ze nog altijd weigeren om aan het experiment deel te nemen. De studenten worden verplicht om aan een drietal experimenten deel te nemen. Doen ze dat, dan worden ze beloond met een klein aantal punten voor één van hun vakken. Een jammerlijke methode, maar blijkbaar is dat de enige methode om studenten te motiveren om deel te nemen aan de proeven. Bovendien organiseert de faculteit altijd een informatiesessie waarop doel, thema en werkwijze van elk experiment toegelicht worden. Men verplicht de studenten om eveneens deze infosessie bij te wonen, zodat zij weten waar ze aan deelnemen.

Wetenschappelijk verantwoord

Het doel van de experimenten is drieledig. Ten eerste is het een kennismaking voor eerstejaarsstudenten psychologie en pedagogie met dergelijke testen. Bovendien vervullen de studenten de rol van deelnemer aan experimenten, wat een leerrijke ervaring kan zijn. Jaren later zullen ze immers als psycholoog of pedagoog soortgelijke proeven afnemen van anderen.

Ten tweede is het een zeer belangrijke oefening voor de licentiestudenten die helpen bij de afname van de proeven en de verwerking van de resultaten. Meestal gaat het hier om studenten experimentele psychologie, omdat experimenten nu eenmaal een basisonderdeel vormen van deze richting in de psychologie. Een praktijkoefening leert hen deze experimenten op een menselijke manier af te nemen. Ze leren dus correct en professioneel om te gaan met hun proefpersonen.

Tenslotte kaderen de experimenten in het groter wetenschappelijk, psychologisch en pedagogisch onderzoek aan de betrokken faculteit. De relatief jonge psychologische en pedagogische wetenschappen moeten beroep doen op dit soort experimenten om deeltjes van de menselijke psychologie en de werking van het menselijk brein bloot te leggen.