Panoramix was geen Brit

Iedereen kent de legendes die de prehistorische stenen omringen. Stonehenge zou een sterrenobservatorium zijn, gebouwd door een hoogstaande premoderne beschaving die daarbij een handje toegestoken werd door een paar buitenaardse aannemers.

Archeologen zijn meestal nuchterder wanneer ze het over Stonehenge hebben. Zij spreken over een megalithische site uit de jonge steentijd met een sacraal centrum en een aantal tumuli. Vrij vertaald: een plaats gebruikt voor spirituele dingen en begrafenissen. Van 5100 tot 3600 jaar geleden was het een heilige plaats voor de omwonende culturen. Het stenen bouwwerk werd voorafgegaan door een houten installatie, met een gelijkaardig ritueel doel (met dank aan Rmhermen, Sjc, Quercusrobur en de andere auteurs van het Wikipedia-artikel over Stonehenge).

Over de exacte functie tasten onderzoekers nog steeds in het duister. Belangrijke clans gebruikten Stonehenge als hun begraafplaats en de poorten zijn georiënteerd volgens de zomer- en de winterzonnewende (respectievelijk de langste en de kortste dag van het jaar, doorgaans op 21 juni en 21 december, n.v.d.r.), maar de bouwers van Stonehenge zijn er, onder andere door hun ongeletterdheid, in geslaagd hun geheimen goed te bewaren. Wat betreft mythbusting is Stonehenge echter zeker niet gebouwd door aliens, reuzen of Merlijn. Het heeft ook nooit dienst gedaan als prehistorisch hospitaal en er is geen enkele link met de Illuminati of met de recente verkiezingsoverwinning van de N-VA (complottheoretici zijn tot werkelijk alles in staat!).

Toeristen, rocksterren en archeologen in Stonehenge

Wat de waarheid ook moge zijn, Stonehenge heeft goed geboerd dankzij de vele al dan niet wetenschappelijke verhalen. Tegenwoordig ontvangt het nabijgelegen dorpje Avebury (486 inwoners) jaarlijks 800.000 bezoekers die zich aan het prehistorische bouwwerk komen vergapen. Een foto van het monument is een van de vier voorgeprogrammeerde bureaubladachtergronden in Windows XP. De jaarlijkse winst op het monument is ruim zes miljoen pond. Ook leuk om te weten: de oudste restanten van Stonehenge, zo’n 10.000 jaar oud, bevinden zich tegenwoordig onder het beton van de toeristenparking. Of nog: tot 1985 werd letterlijk op de stenen een muziekfestival gehouden, waar onder meer Jimmy Page optrad.

Maar Stonehenge is meer dan alleen een toeristische trekpleister, het is een van de belangrijkste monumenten uit de prehistorie en een archeologische schat van formaat. De site van Stonehenge (25 km², de site is dus ruimer dan alleen het monument in het midden) staat sinds 1986 dan ook op de UNESCO-werelderfgoedlijst. Hierdoor moest het muziekfestival verdwijnen, hoewel nog steeds afval uit die periode moet worden opgeruimd. Maar niet alleen vanuit een muzikaal oogpunt was die opname in de lijst spijtig. Ondanks de broodnodige bescherming die het monument voortaan kreeg, krabden ook archeologen zich nu in het haar. Door de strenge regelgeving van de Britse autoriteiten werd onderzoek op de site plots moeilijk, sterk gereglementeerd en daardoor vrij uitzonderlijk.

De vakgroep Bodembeheer in Stonehenge

Het is dan ook een hele eer dat onze universiteit de uitnodiging kreeg mee te werken aan een nieuw project, met als doel de omgeving rond Stonehenge te reconstrueren zoals ze er 4 à 5 millennia geleden uitzag. Professor Marc Van Meirvenne en zijn team van de vakgroep Bodembeheer (faculteit Bio-ingenieurswetenschappen) trokken in september naar het zuiden van Engeland. Professor Van Meirvenne: “De uitnodiging kwam van een groep Engelse en Oostenrijkse onderzoekers, die graag van onze vernieuwende technologie gebruik wilden maken. Met onze scanner kunnen we de bodem tot op drie meter diepte op onregelmatigheden en menselijke sporen controleren. Het apparaat heeft de vorm van een lange buis, die op een slee of met een tractor over de bodem getrokken wordt. Er wordt een elektromagnetisch veld opgewekt, en de scanner controleert hoe dat door onregelmatigheden in de bodem wordt verwerkt.”

“We waren verrast door zo veel persaandacht, maar we zijn blij dat we de universiteit op de kaart kunnen zetten.”

Het is dankzij die onderzoeksmethode dat de universiteit de kans kreeg mee te werken aan het project van het Oostenrijkse Ludwig Boltzmann Institute for Archaeological Prospection en de Britse University of Birmingham onder leiding van professor Vincent Gaffney. “De techniek is nog vrij nieuw en onze ervaring gaf de doorslag. We bereikten al goede resultaten in België, maar de internationale erkenning is uiteraard leuk.” De scanner is een absolute noodzaak, want het is verboden ook maar een kluit aarde in de omgeving om te spitten. Klassieke archeologische methodes zijn dus uit den boze. “We hebben gedurende een week zo’n 20 hectare van de site systematisch afgezocht. Die scans worden dan weer gekoppeld aan gps-coördinaten, zodat een kaart van de bodem kan worden opgesteld. Hiermee kunnen visuele landschapselementen uit de prehistorie, zoals wegen en greppels, gereconstrueerd worden. Als het onderzoek een succes blijkt, wordt het misschien mogelijk om in de toekomst een groter gebied in kaart te brengen.”

De VRT in Stonehenge

Op de vraag naar de resultaten van het onderzoek luidt het dat de scans gelukt zijn, maar dat de resultaten nog geanalyseerd moeten worden: “We hebben een doctoraatsstudent die bezig is met de verwerking van de gegevens, maar de deadline voor zijn doctoraat nadert en dat heeft voorlopig voorrang. Maar de resultaten zullen zeker binnen afzienbare tijd gepubliceerd worden via de juiste kanalen.” Geen primeur voor Schamper dus. Temeer omdat er eerder al artikels over het onderzoek verschenen in Knack, De Morgen, Het Laatste Nieuws, De Standaard en een aantal andere kranten en dagbladen.

Het Journaal stuurde zelfs een cameraploeg onder leiding van Koen Wauters naar Stonehenge om ter plaatse een reportage te maken over het Gentse onderzoek. Professor Van Meirvenne zelf was verrast door de persaandacht. “Ik had na het verspreiden van een perscommuniqué door de universiteit wel telefoontjes van een paar kranten verwacht, maar ik was verbaasd dat we een tv-ploeg van Eén over de vloer kregen in Engeland. Uiteraard werd er veel geknipt in de interviews en de reportage, maar ik ben tevreden dat ons onderzoek correct in beeld gebracht werd. Het doet ons plezier dat ons onderzoek die erkenning krijgt en dat we op deze manier de universiteit naar buiten kunnen brengen.”

Druïdes in Stonehenge?

Nog een laatste mythe om bij het grof huisvuil te zetten: “Er zijn nooit druïden in Stonehenge geweest. Die kwamen met de Kelten, ruim duizend jaar later.” Panoramix en zijn kornuiten met witte gewaden en gouden sikkels zijn dus nooit in Stonehenge geweest. Wat moderne new-agers en neopaganisten er niet van weerhoudt om iedere 21ste juni een stevig feestje te houden op en rond de archeologische site. Tickets en info op onder meer www.stonehenge-druids.org, maar niet te luid lachen tijdens de ceremonie, alstublieft. En vraag na de viering om wat respect voor een van de belangrijkste locaties in ons archeologische en historische erfgoed.