Srebrenica, in stilte vergeten

© Johannes De Bruycker

© Johannes De Bruycker

© Johannes De Bruycker

© Johannes De Bruycker

Tijdens de Bosnische burgeroorlog werden in Srebrenica op een paar dagen tijd meer dan 8000 moslimmannen verzameld en vermoord door Servische soldaten. De jonge Gentenaren Johannes en Kasper verbleven in 2015 een maand lang in die stad, en publiceerden enkele stukken in zowel Belgische als Bosnische media. Na hun terugkeer leek het verhaal van Srebrenica in eerste instantie afgerond. “Puur journalistiek gezien was het waarschijnlijk zo af als het kan zijn”, zegt Kasper, “maar omdat we de dingen die we daar hebben mogen ontdekken zo waardevol vonden, bleef het onderwerp aan ons kleven.” Daarom organiseren ze nu in samenwerking met Bosna vzw ‘Srebrenica, in stilte vergeten’: met een expo, een filmvoorstelling en een debat.

“De inwoners hebben een degout van journalisten die aan sneltempo het verleden komen omspitten”

Vrouwenkracht

De twee willen met het project mensen laten stilstaan bij oorlog, en vooral bij de blijvende impact ervan in de jaren die volgen. “Een oorlog is vaak een heel nieuwswaardig feit als ze bezig is en als er doden vallen”, vertelt Kasper, “maar diegenen die echt de gevolgen dragen, zijn de mensen die familie en vrienden verliezen, en vaak moeten vluchten met die emotionele bagage. We willen de bezoekers van de evenementen Srebrenica laten ontdekken als plaats, niet als gebeurtenis. Eerder dan in te gaan op de schuldvraag, vonden we het interessant om te onderzoeken hoe de jeugd die situatie nu beleeft, en wat wij als buitenstaanders nog kunnen voelen van de aanwezigheid van iets wat twintig jaar geleden is gebeurd.” Johannes: “De meeste mensen die we gesproken hebben zijn ook niet bezig met die schuldvraag. Ze discussiëren daar niet over, want als ze dat doen, botsen ze op een muur. Iedereen heeft zijn eigen verhaal, en dat is een confrontatie die ze niet willen aangaan.”

Het was voor hen vooral belangrijk de tijd te nemen om de stad en haar inwoners te leren kennen. “Srebrenica is één keer per jaar bijna een toeristische attractie waar de hele wereld op gericht is”, zegt Johannes, “maar de meeste journalisten die er komen, blijven maar een dag of twee. Omdat we daar zo lang hebben gezeten, hebben we vertrouwen kunnen opbouwen.” Kasper: “De lokale bevolking heeft een degout gekregen van journalisten die er aan een sneltempo het verleden komen omspitten. ‘Als je hier binnen vier dagen nog bent, zullen we eens praten’, hoorden we vaak.” Zo kwamen ze uiteindelijk terecht op plaatsen die normaal gezien buiten het gezichtsveld vallen, zoals het vluchtelingenkamp Jezevac. “In Jezevac wonen voornamelijk vrouwen en kinderen die tot op vandaag de kracht niet hebben om terug te keren naar Srebrenica. Daar komen bijna geen journalisten, en ze zijn er juist enorm blij om mensen te zien”, vertelt Johannes. “Via de organisatie Snaga Zene (‘vrouwenkracht’, red.) zijn we met de vrouwen van daar in contact gekomen. We zijn die organisatie enorm dankbaar, daarom zullen we ook boekjes en fotoprints ten voordele van Snaga Zene verkopen”. Kasper: “De vrouwen in Jezevac hebben al veel kansen gekregen om terug te keren naar hun thuisstad, maar ze zijn bang voor de spoken die ze daar gaan tegenkomen. Heel heftig, want de mensen die in zo’n kamp blijven, zien die totale ontworteldheid als hun bestaan.”

“De mensen in vluchtelingenkampen zien totale ontworteldheid als hun bestaan”

The Caravan’s Journal

Na hun terugkeer kwamen Johannes en Kasper via Bosna vzw in contact met een aantal Gentse families die meer dan twintig jaar geleden vluchtten uit Srebrenica. Kasper: “Door ook hun verhaal te brengen, willen we de aandacht vestigen op hoe vluchtelingen hier in Gent terechtkomen, en hoe zij de vlucht en hun integratieproces hebben beleefd. De samenwerking met Bosna vzw heeft ervoor gezorgd dat dit een project is geworden dat echt gaat over het herinneren van Srebrenica in Gent, veel meer dan gewoon een expositie.” Zo is er ook de vertoning van de film ‘No Man’s Land’ van Danis Tanovic, en gaan Gentse Bosniërs, journalisten en experts in debat over de huidige situatie in Srebrenica. Johannes: “We zijn iets aan het organiseren voor een gemeenschap die je eigenlijk normaal gezien niet kent, en het feit dat die gemeenschap zo enthousiast reageert, voelt enorm goed. Ik kijk heel hard uit naar de combinatie van de Bosnische gemeenschap, en de mensen die normaal gezien naar ons werk zouden komen kijken.”

Het evenement past volgens hen perfect binnen de filosofie van The Caravan’s Journal, het educatieve en journalistieke reiscollectief dat de twee oprichtten na hun reis naar Srebrenica. Johannes: “We willen verschillende verhalenmakers samen hun ding laten doen. Dat doen we in eerste instantie door groepsreizen te organiseren, om van elkaar en mensen ter plaatse te leren, en om zelf producties te maken. Zo willen we uitgroeien tot een internationaal collectief van verhalenmakers die hun krachten bundelen.” Kasper: “Het belangrijkste is dat we waardevolle projecten willen maken. En door samen te werken en van elkaar te leren, zeker als beginner, creëer je een meerwaarde die onbetaalbaar is. Ambitieus gezegd willen we zo voor een soort revolutie zorgen in buitenlandse berichtgeving.”

“Eigenlijk willen we zorgen voor een revolutie in buitenlandse berichtgeving”